Με φεστιβαλική συμμετοχή στα Miami Film Festival, DOXA Documentary Film Festival, Festival du Nouveau Cinema και Toronto ReelWorld Film Festival, και δύο σημαντικές βραβεύσεις, είδαμε και σας παρουσιάζουμε το “Kite Zo A: Leave the Bones“.
«Το βουντού τρέχει στις φλέβες μας και ενσωματώνεται με εμάς όταν γεννιόμαστε […] Όποιος λέει το αντίθετο, ψεύδεται ακόμα και στον εαυτό του […] Είναι η κουλτούρα μας. […] αυτή μας κάνει να χορεύουμε». Με αυτές τις λέξεις, κάπου στα μισά τις ταινίας “KITE ZO A: Leave the Bones” αποσαφηνίζεται πλήρως η σημασία της μαύρης μαγείας για τη δύσκολη επιβίωση στην Αϊτή.
Μέσα από ιστορικά ντοκουμέντα και αφηγήσεις μαθαίνουμε τις απαρχές και την ενσωμάτωση μιας αμφισβητήσιμης, ιδιαίτερα για τον δυτικό πολιτισμό, τελετουργίας, ως προς την αποτελεσματικότητά της αλλά και το ηθικό της μέρος.
Το 1791, στην Αϊτή, ο Duty Bookman προήδρευσε σε μια τελετή βουντού στο Bonis-Caïman, που οδήγησε στη δημιουργία της πρώτης Μαύρης Δημοκρατίας. Από τότε, οι τελετουργίες μετασχηματισμού και καλλιτεχνικής έκφρασης αποτελούν τον πυρήνα μιας ακμάζουσας κουλτούρας, καθώς η χώρα αντιμετωπίζει ξένες παρεμβάσεις, φτώχεια και φυσικές καταστροφές.
Το “Kite Zo a: Leave the Bones” είναι μια ταινία που βασίζεται στο αισθητηριακό στοιχείο για τελετουργίες στην Αϊτή. Αναμειγνύει στοιχεία από την αρχαία μέχρι τη σύγχρονη κοινωνία της χώρας, και αναπλάθεται κινηματογραφικά σε συνεργασία με ποιητές, χορευτές δρόμου αλλά και άλλους σε πράσινες κουκούλες με αριστοφανικά τονισμένες τις επίμαχες περιοχές, μουσικούς, μαχητές πρώτης γραμμής στα σώματα ασφαλείας που φορούν ειδικές μάσκες στις τελετές (και μοιάζουν με χαρακτήρες από το Avatar), ψαράδες, δασκάλες με λευκές περούκες που πουδράρονται τελετουργικά σε άσπρο χρώμα, τολμηρούς σκέιτερ που γραπώνονται από τυχαία οχήματα στο δρόμο για να κάνουν τις ιδιαίτερες χορογραφίες τους, ομιλητές και ιερείς του βουντού, με ποίηση του Γουντ-Τζέρι Γκάμπριελ. Η κινηματογραφική απόδοση της τελετουργίας τους ολοκληρώνεται με ξέφρενο χορό και κάθαρση στο υγρό στοιχείο.
«Φάε το κρέας, άφησε τα κόκκαλα για τον Yan-Yan»
Μια ενδιαφέρουσα μελέτη για την τελετουργία της μαύρης μαγείας επιτελείται σε αυτό το απροσδιόριστης αφήγησης ντοκιμαντέρ. Πρόκειται για μια διαφορετική προσέγγιση από αυτό που έχουμε στο μυαλό μας ως βουντού. Σύντομα μαθαίνουμε ότι «το πνεύμα των οστών είναι ευλογημένο και θα καταλήξει στον παράδεισο», ενώ «η σάρκα μπορεί να παραμένει υλικό τελετουργίας». Ίσως για αυτό και η σάρκα όσων θυσιάζονται, πρέπει να καταναλωθεί. Τα ζόμπι αποτελούνται από σάρκα και οστά και έτσι ο διαχωρισμός του ενός από το άλλο, αφήνει πάντα ένα ανοιχτό παράθυρο για καθαγιασμό. Όλα αυτά μέσα από συνεντεύξεις, υλικά αρχείου, χορογραφίες και ποίηση.
Κάθαρση, Τζόκερ και Άβαταρ
Έχει πολύ ενδιαφέρον ότι στις τελετουργίες τους ανακαλύπτουμε μορφές που έχουμε δει στη μεγάλη οθόνη και τις θεωρούσαμε αποτέλεσμα έμπνευσης της καλλιτεχνικής ομάδας. Το μακιγιάζ του Τζόκερ, οι θαλασσιές μορφές των πλασμάτων στο Avatar, αλλά και οι χαρακτηριστικές μάσκες από τη σειρά ταινιών «Κάθαρση», εμπνέονται και από τις τελετουργίες του βουντού.
Ο σκηνοθέτης για την ταινία KITE ZO A και την έρευνα
Ο Kaveh (“Sin La Habana”, “οι επτά τελευταίες λέξεις”) είναι ένας καταξιωμένος και βραβευμένος σκηνοθέτης και μουσικός. Τα χρόνια που έζησε στην Αϊτή, δίδασκε κινηματογράφο στο Cine Institute στο Jacmel. Από εκεί άντλησε την έμπνευση του, συνεργάστηκε με ομάδες και καλλιτέχνες του δρόμου και εναλλακτικά πορτρέτα του νησιού.
Η ταινία προέκυψε όταν γνώρισε τους μεταγενέστερους συμπαραγωγούς τους, τους Ζακ Νάιλς και Τζόζεφ Ρέι, ενώ εργαζόταν ως καθηγητής Κινηματογράφου στο Ινστιτούτο καλλιτεχνών της Αϊτής σε μια πόλη στη νότια ακτή που ονομάζεται Jacmel. Ο Ζακ ήταν ο διευθυντής του τμήματος ηχοληψίας της σχολής, και ο Τζόζεφ ήταν επισκέπτης καθηγητής που δίδασκε μουσική παραγωγή στους μαθητές. Ο Τζόζεφ τότε συνεργαζόταν σε ένα άλμπουμ με την Αϊτινή μπάντα lakou Mizik. Η γένεση του «Kite Zo a» ξεκίνησε εκεί.
Αρχικά στη σχολή έφτιαξαν την ταινία «Nan Lakou Kanaval», η οποία, μετεξελίχθηκε σε αυτό το ντοκιμαντέρ (συμπεριλαμβανομένης και της συνεργασίας με τον πρώην μαθητή του, τον ποιητή και συγγραφέα Γουντ-Τζέρι Γκάμπριελ). Οι παραγωγοί ήθελαν να οπτικοποιήσουν τις μουσικές τους δουλειές και ο Kaveh να βρει τρόπους να πει την ιστορία ενός λαού αλλάζοντας τα δεδομένα. Ο καθένας τους διένυσε το δικό του μονοπάτι, αλλά στο σύνολο όλοι είπαν τη δική τους ιστορία.
Η ιδέα ξεκίνησε ήδη από το 2016 και τον Φεβρουάριο του 2018 τα αστέρια «τελικά ευθυγραμμίστηκαν». Τα πρώτα οργανωμένα γυρίσματα έγιναν το 2021 και ολοκληρώθηκαν το 2022, μια επίπονη αλλά και δημιουργική διαδικασία που κράτησε 4 ολόκληρα χρόνια.
«Στην Αϊτή κυριαρχεί η λαϊκή φαντασία […] από την παράδοση του βουντού στην πολιτική αναταραχή [ακόμα και] στις φυσικές καταστροφές» λέει. «Η δυτική κατανόηση της χώρας είναι φορτωμένη σε αρνητικό πλαίσιο και αρκετά στερεότυπα που διαιωνίζονται σε μεγάλο μέρος της ειδησεογραφική κάλυψη της χώρας, και συνεχίζουν να αναπαράγονται. Έχουν γίνει πολλές ταινίες για τους ιστορικούς αγώνες και τους ανθρωπιστικούς αγώνες της Αϊτής […]. Σίγουρα δεν υπάρχει έλλειψη πρωταρχικού υλικού για αυτό το είδος ταινίας που επιλέξαμε να κάνουμε. Αλλά αυτό που μας εντυπωσίασε όλους για τη χώρα ήταν η ακούραστη δημιουργικότητα, τα τεράστια αποθέματα που είναι ιστορικά ριζωμένα στον πολιτισμό, τα μοναδικά τελετουργικά (που ακόμα ακολουθούνται), και το θεμέλιο της καλά κερδισμένης υπερηφάνειας του λαού. Αυτό χαλυβδώνει τη χώρα ενάντια σε ό, τι αντιμετωπίζουν».
«Θα ήθελα οι θεατές να ζήσουν το μυστήριο της Αϊτής και βγαίνοντας [από την αίθουσα] να νιώθοντας κάποια θετική σύνδεση με τη χώρα και τον πολιτισμό της», εξηγεί ο σκηνοθέτης.
Τα περισσότερα ντοκιμαντέρ για την Αϊτή ξεκινούν με κάποια εκδοχή της φράσης «η φτωχότερη χώρα στο δυτικό ημισφαίριο»· αλλά αυτή δεν είναι μια ταινία για τη φτώχεια της Αϊτής. «Δημιουργήθηκε για την ιστορία των πολιτών της Αϊτής και τον πολιτιστικό πλούτο. Πιστεύω ότι αυτό, ειλικρινά, είναι μια ακόμη πιο σημαντική ιστορία. […] Ελπίζω οι θεατές να χαθούν στη μουσική, τη μαγεία και το μυστήριο της», καταλήγει.
www.ertnews.gr
