Οι ειδικοί εκτιμούν ότι η ασθένεια έφτασε στη Γερμανία πριν από 20 χρόνια. Από τότε, η Γερμανία έχει χάσει το ένα τρίτο των φλαμουριών της. Και ο θάνατος συνεχίζεται. Μια ματιά στη Δανία δείχνει πού μπορεί να οδηγήσει αυτό: εκεί έχει απομείνει μόνο το 5% του αποθέματος. Οι επιστήμονες του Πανεπιστημίου Keele στο Ηνωμένο Βασίλειο φοβούνται ότι η ευρωπαϊκή φλαμουριά θα μπορούσε να εξαφανιστεί εντελώς σε λίγες δεκαετίες.
Καφέ φύλλα, γυμνή κόμη
Τα δέντρα φαίνεται να είναι σχεδόν ανυπεράσπιστα απέναντι στον μύκητα Chalara fraxinea, ο οποίος προέρχεται από την Ασία και εξαπλώνεται στην Ευρώπη από τη δεκαετία του 1990. «Οι ντόπιοι μύκητες έχουν πιθανότητες μόνο αν προσβάλλουν ένα ήδη αποδυναμωμένο δέντρο», εξηγεί ο Jörg Grüner από το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών (FVA) στο Φράιμπουργκ.
Ο εισβολέας από την ανατολή, ωστόσο, φαίνεται να έχει εύκολο έργο, επειδή οι ευρωπαϊκές φλαμουριές δεν είναι προετοιμασμένες γι’ αυτό. «Στην πραγματικότητα, ο μύκητας προκαλεί μόλυνση μόνο στα φύλλα», λέει ο δασολόγος. «Όμως, κάνει τόσο μεγάλη εξάπλωση στις δικές μας φλαμουριές που εξαπλώνεται ακόμη και στους βλαστούς». «Όμως, κάνει τόσο μεγάλη εξάπλωση στις δικές μας φλαμουριές που εξαπλώνεται ακόμη και στους βλαστούς». Το αποτέλεσμα: καφέ φύλλα, γυμνές κόμες και δέντρα που πεθαίνουν εντελώς.
Το δέντρο της ελπίδας πεθαίνει
«Το ολέθριο είναι ότι τα τελευταία χρόνια φυτεύουμε παντού σαν τρελοί τη φλαμουριά ως το δέντρο του μέλλοντος», λέει ο Grüner, περιγράφοντας το δίλημμα. Οι δασολόγοι είχαν εναποθέσει τις ελπίδες τους στη φλαμουριά επειδή θεωρείται ένα δέντρο που αντιμετωπίζει συγκριτικά καλά την υπερθέρμανση του πλανήτη. Από όλα τα πράγματα, τώρα κινδυνεύει.
Η κοινή φλαμουριά είναι ευρέως διαδεδομένη σε μεγάλα τμήματα της Ευρώπης. Καθορίζει το τοπίο, είναι το πιο κοινό φυλλοβόλο δέντρο μετά την οξιά και τη βελανιδιά. Το ξύλο της εκτιμάται επειδή είναι εύκαμπτο και ταυτόχρονα σκληρό. Χρησιμοποιείται, μεταξύ άλλων, για δάπεδα και έπιπλα.
Ταυτόχρονα, η φλαμουριά είναι το καθοριστικό δέντρο των προστατευόμενων οικοσυστημάτων, για παράδειγμα σε δάση πλημμυρών και σε μικτά δάση ρεμάτων και πλαγιών. «Ορισμένοι λειχήνες, βρύα και έντομα δεν μπορούν να επιβιώσουν χωρίς τη φλαμουριά», εξηγεί ο Jörg Kleinschmit, επικεφαλής του Τμήματος Προστασίας Δασών της FVA. Ένα παράδειγμα είναι η απειλούμενη με εξαφάνιση πεταλούδα φρύγανος της φλαμουριάς. Η κάμπια αυτής της πεταλούδας εξαρτάται από τα φύλλα της φλαμουριάς για τροφή.
Ζητείται η «σούπερ φλαμουριά»
Εν τω μεταξύ, ο λεγόμενος θάνατος των βλαστών της φλαμουριάς έχει εξαπλωθεί τόσο πολύ, ώστε σχεδόν κάθε δέντρο φλαμουριάς παρουσιάζει ζημιές από τον μύκητα. Ωστόσο, υπάρχουν μεμονωμένα δέντρα που φαίνονται σημαντικά καλύτερα. «Αυτά είναι τα δέντρα που χρειαζόμαστε για το μέλλον», εξηγεί ο Grüner.
Ο ίδιος και η ομάδα του στο FVA αναζητούν φλαμουριές που φαίνεται να έχουν ισχυρότερη άμυνα απέναντι στην ασθένεια. «Έχουμε προ πολλού αποχαιρετήσει την έννοια της ανθεκτικότητας», λέει ο ειδικός δασολόγος. «Απόλυτα υγιή δέντρα δεν υπάρχουν πλέον, αλλά δέντρα που ανέχονται τον μύκητα σε κάποιο βαθμό». Οι επιστήμονες προσπαθούν να βρουν τέτοια δέντρα στα δικά τους παρατηρητήρια και πετούν με αεροπλάνα και drones σε όλη τη χώρα, χρησιμοποιώντας δορυφορικές εικόνες.
Συνολικά 27 ερευνητικές ομάδες στη Γερμανία συμμετέχουν στο πρόγραμμα για τη διάσωση της τέφρας. Πριν από δύο χρόνια, υπήρξε επίσης μια έκκληση προς το κοινό να αναφέρει λογικά υγιή δέντρα. Εν τω μεταξύ, έχουν βρεθεί 700 σε όλη τη Γερμανία που τα αποκαλούν «δέντρα πλεονεκτικά».
Ιοί κατά του μύκητα
Από αυτά τα ισχυρά δέντρα, οι δασολόγοι παίρνουν δείγματα – κλαδιά και σπόρους. Στο ινστιτούτο του Φράιμπουργκ, εμβολιάζουν τα κλαδιά σε μικρά στελέχη, τα μολύνουν με τον μύκητα και παρατηρούν πόσο καλά επιβιώνουν. Από τον σπόρο, αναπτύσσουν μικρά δενδρύλλια και ελέγχουν αν η άμυνα διατηρείται στην επόμενη γενιά.
Στο εργαστήριο, οι γενετιστές του ινστιτούτου μελετούν αν οι ισχυρότερες φλαμουριές παρουσιάζουν κοινά γενετικά χαρακτηριστικά. «Η στοχευμένη αναπαραγωγή δέντρων με ισχυρή άμυνα θα είναι το επόμενο βήμα», ελπίζει ο Grüner. Παράλληλα, οι ερευνητές ακολουθούν και μια άλλη προσέγγιση. Στα πανεπιστήμια του Αμβούργου και του Eichstätt-Ingolstadt προσπαθούν να βρουν ιούς που αποδυναμώνουν τον μύκητα ή ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα της φλαμουριάς.
Επιστημονική βοήθεια αντί της εξέλιξης
Οι φλαμουριές στην Ασία αντιμετωπίζουν σαφώς καλύτερα τη μυκητολογική ασθένεια. Έχουν αναπτύξει αμυντικούς μηχανισμούς κατά τη διάρκεια της εξέλιξης. «Κατά τη διάρκεια της φυσικής εξέλιξης, φτάνουμε στη συνέχεια σε ένα σημείο όπου τόσο ο ξενιστής όσο και ο μύκητας μπορούν να επιβιώσουν», εξηγεί ο Grüner. «Ιδανικά, αυτό συμβαίνει από μόνο του, να επιβιώνουν οι ισχυροί».
Ωστόσο, η ξαφνική αντιμετώπιση της ασθένειας και η ταχεία εξάπλωσή της απαιτούσαν την ανθρώπινη παρέμβαση. «Δεν πρέπει απλώς να διασφαλίσουμε ότι η φλαμουριά θα επιβιώσει», λέει ο ειδικός δασολόγος. «Πρέπει επίσης να κοιτάξουμε να μην χάσουμε πάρα πολλά στην πορεία».
Πηγή: ARD1
www.ertnews.gr
